วิถีของมูซาชิ

มิยาโมโต้ มูซาชิ เป็นบุคคลที่เคยมีตัวตนจริง ๆ ในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น อาจกล่าวได้ว่า เขาเป็นนักดาบที่มีชื่อเสียงที่สุดในคริสต์ศตวรรษที่ ๑๗ เป็นผู้แต่งหนังสือเกี่ยวกับกลยุทธ์การต่อสู้ชื่อ คัมภีร์ห้าห่วง (THE BOOK OF FIVE RING) ซึ่งทั่วโลกยอมรับว่าเป็นผลงานอัจฉริยะ
ก่อนสงครามโลกครั้งที่ ๒ เล็กน้อย โยชิคาว่า เอญิ ได้เอาเรื่องราวของมูซาชิมาเขียนเป็นนิยาย หลังจากนั้นเป็นต้นมา มูซาชิก็กลายเป็นภาพซามูไรในอุดมคติของชาวญี่ปุ่น เฉพาะในดินแดนอาทิตย์อุทัยเอง นิยายเรื่องนี้ได้รับการตีพิมพ์จำหน่ายไปแล้วถึง ๑๒๐ ล้านเล่ม ยังไม่นับการพิมพ์เผยแพร่เป็นภาษาอื่น ๆ อีกต่างหาก
ในสายตาของผม (เสกสรรค์) คุณค่าของมูซาชินั้นมีมากกว่าการเป็นหนังสือคลาสสิคของชาติใดชาติหนึ่ง ถ้าเราไม่ติดอยู่กับอคติตะวันตกจนเกินไปนัก ก็เห็นจะต้องถือว่าหนังสือเล่มนี้มีฐานะเป็นวรรณกรรมเอกของโลกไม่แพ้ ดอน คิโฮเต้ ของเซอร์วานเตส หรือ เหยื่ออธรรม ของวิคเตอร์ ฮูโก้ เลยทีเดียว
ที่ผมกล่าวเช่นนี้ก็เพราะว่า การแสวงหาของมิยาโมโต้ มูซาชิ มิได้มีแค่ชัยชนะในสมรภูมิเท่านั้น หากเป็นทั้งการแสวงหาทางด้านจิตวิญญาณ-ความหมายของชีวิต และความเป็นเลิศในเชิงดาบไปพร้อม ๆ กัน
มูซาชิมีชีวิตอยู่ในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของประเทศญี่ปุ่น คือช่วงที่โชกุนโตกุงาว่า กำลังก้าวขึ้นสู่อำนาจ เขาเป็นลูกของซามูไรบ้านนอก ขาดแม่ และในวัยเด็กทำท่าว่าจะเป็นคนที่เอาดีไม่ได้ อย่างไรก็ตามลักษณะเด่นของมูซาชิคือเป็นคนบึกบึนไม่ยอมแพ้ใคร ซึ่งเป็นฐานสำคัญอย่างหนึ่งของชายชาตินักรบ
ในปี ค.ศ. ๑๖๐๐ กลุ่มโตกุงาว่าซึ่งมีที่มั่นอยู่ ณ เมืองเอโดะ ทางภาคตะวันออกของญี่ปุ่น ได้ทำสงครามชี้ขาดกับกลุ่มขุนพลตะวันตก หรือที่เรียกว่ากลุ่มโอซาก้า ตอนนั้นมูซาชิอายุเพียงแค่ ๑๗ ปี แต่ก็ได้เข้าร่วมสงครามด้วยในฐานะทหารเลว
สมรภูมิที่พลิกผันชะตากรรมของประเทศญี่ปุ่นเกิดขึ้นที่ทุ่งเซกิงาฮาร่า หลังจากสมรภูมินี้แล้ว โตกุงาว่า อิเอยาสุ ได้ตั้งตัวเป็นโชกุน ส่วนบรรดานักรบองฝ่ายที่พ่ายแพ้ต่างแตกสานซ่านเซ็นกลายเป็น ‘ซามูไรไร้สังกัด’ หรือที่เรียกกันว่า ‘โรนิน’
มูซาชิเป็นหนึ่งในจำนวนนั้น
อย่างไรก็ตาม เนื่องจากอายุยังน้อย ชีวิตของมูซาชิจึงไม่ถึงกับเสียหลักจนเกินไปนัก ด้วยการชี้แนะของพระเซนรูปหนึ่งที่ชื่อ ทากุอัน มูซาชิได้เลิกนิสัยมุทะลุดุดันชอบเอาชนะแบบบ้าเลือด แล้วหันมาแสวงหาหนทางการเป็นนักสู้ที่แท้จริง
ในอันดับแรกสุด เขาค้นพบว่า การเป็นนักรบนั้นแตกต่างจากนักฆ่าโดยสิ้นเชิง นักรบย่อมเห็นคุณค่าของชีวิตไม่ว่าของตนเองหรือของผู้อื่น ฉะนั้นโดยทั่วไปแล้ว เขาจึงไม่โอ้อวดเสี่ยงภัยอย่างไร้สาระ หากทะนุถนอมชีวิตไว้เพื่อมอบให้กับจุดมุ่งหมายที่เหมาะสมจริง ๆ
อันดับต่อมา มูซาชิค้นพบว่า การใช้กำลังกับภูมิปัญญามิใช่สิ่งแยกออกจากกันได้ ฉะนั้นในเบื้องต้น เขาจึงขังตัวเองอยู่กับห้อง ๆ เดียวเป็นเวลานานถึง ๓ ปี มูซาชิอ่านทุกอย่างตั้งแต่ประวัติศาสตร์ ปรัชญา มาจนถึงตำราพิชัยสงคราม ขณะเดียวกันก็ได้ฝึกควบคุมตัวเองให้รู้จักสงบนิ่งเมื่อต้องเผชิญกับความเหงาอ้างว้าง ปราศจากสัมพันธ์กับผู้คน
อันดับสุดท้ายซึ่งประทับใจผมมากที่สุด มูซาชิได้ค้นพบว่า หนทางแห่งนักรบนั้นแยกไม่ออกจากหนทางแห่งความเป็นคน ความเป็นเลิศในเพลงดาบคือสิ่งเดียวกับความงาม ความสงัดสุข และความดี พูดอีกนัยหนึ่งคือ มูซาชิจะไม่สามารถบรรลุความเป็นเลิศในฝีมือได้ถ้าหากเขาไม่แสวงหาทางหลุดพ้นในระดับจิตวิญญาณไปพร้อม ๆ กัน
หนังสือเรียกสิ่งที่มูซาชิแสวงหาว่า THE WAY (โดในภาษาญี่ปุ่น หรือเต๋าในภาษาจีน) ซึ่งถ้าแปลเป็นไทยก็คงต้องใช้คำว่าอภิมรรค
ตลอดทั้งเล่มของหนังสือเล่มยักษ์นี้ เราจะพบว่า มูซาชิเดินทางอยู่ตลอดเวลา เขาเข้าไปอยู่ในเหตุการณ์หลายอย่าง ผ่านร้อน ผ่านหนาว ทุกข์ระทมขมขื่น และภัยอันตรายสารพัดเพื่อค้นหา THE WAY ที่ว่านี้
บางครั้งเขาถึงขั้นร่ำไห้เนื่องจากหาไม่พบสิ่งที่ต้องการ
ท่ามกลางการฝึกฝีมือดาบ มูซาชิได้เรียนรู้การวาดภาพ การแกะสลัก การเขียนบทกวี ตลอดจนสิ่งประณีตละเอียดอ่อนอีกหลาย ๆ อย่าง ในที่สุดเขาก็ค้นพบว่าทั้งหมดนี้เป็นสิ่งเดียวกัน
มันคือศักยภาพของความเป็นคน
จากเด็กหนุ่มที่บ้าเลือดไร้ทิศทาง มูซาชิค่อย ๆ กลายเป็นหนุ่มใหญ่ที่อ่อนน้อมถ่อมตน ละเอียดอ่อนทั้งกับผู้อื่นและตัวเอง เขาเติบโตพ้นเรื่องของศักดิ์ศรีหน้าตาที่เป็นเพียงเปลือกนอก ตลอดจนลาภ ยศ สรรเสริญทั้งปวง
อันนี้ทำให้มูซาชิสามารถหลีกเลี่ยงสมรภูมิที่ไม่จำเป็นได้โดยไม่แยแสกับเสียงติฉินนินทา ทว่ายามใดที่ต้องรบ เขาก็สามารถรบได้ด้วยความสงบนิ่งดุจภูผา ศัตรูคนแล้วคนเล่าร่วงล้มด้วยเพลงดาบไร้สำนึกของเขา กระทั่งชื่อมูซาชิกลายเป็นที่รู้จักกันทั่วไป
แม้ในยามที่มีชื่อเสียงแล้วก็ตาม มิยาโมโต้ มูซาชิ ก็ยังใช้ชีวิตเหมือนนักพรตผู้ถือดาบ กินอยู่สมถะ นุ่งเจียมห่มเจียม ครองตัวเป็นนักดาบไร้สังกัด ปราศจากฐานะตำแหน่งใด ๆ ในวงจรอำนาจซึ่งกำลังแก่งแย่งชิงดีกันอย่างเอาเป็นเอาตาย
ในฉากสุดท้ายของนิยาย มูซาชิต้องดวลดาบกับซาซากิ โคยิโร่ ซึ่งเป็นซามูไรที่มีชื่อเสียงมากที่สุดอีกคนหนึ่ง และมีฐานะเป็นทั้งเจ้าสำนักและอัศวินชั้นสูง ทั้งสองฝ่ายจะต้องประลองฝีมือกันโดยเอาชีวิตเป็นเดิมพันต่อหน้าบรรดาขุนนางชั้นผู้ใหญ่ซึ่งมานั่งดูเป็นสักขีพยาน
สถานที่นัดพบครั้งนั้นอยู่บนเกาะเล็ก ๆ ห่างจากฝั่งประมาณ ๒ ไมล์ ขณะที่ผู้คนจากทั่วสารทิศได้หลั่งไหลกันมาดูเหตุการณ์ด้วยความตื่นเต้น มูซาชิกลับใช้เวลาก่อนดวลนั่งวาดรูป จากนั้นก็ขึ้นเรือลำเล็ก ๆ ไปสู่จุดนัดหมาย และใช้เวลาบนเรือถากพายหักด้ามหนึ่งเพื่อใช้เป็นอาวุธ
ปะทะกันได้ไม่ถึงอึดใจ เขาก็ใช้ดาบไม้นั้นสังหารคู่ต่อสู้ลงไป และขณะที่ทุกคนยังไม่หายตื่นเต้นกับฉากดวลระหว่างนักดาบชั้นครู มูซาชิก็โดดกลับลงเรืออย่างเงียบ ๆ ไม่มีท่าทีแยแสกับเสียงวิพากษ์วิจารณ์ทั้งปวง
เรื่องทั้งหมดจบลงตรงนี้

(จากบทความของดร.เสกสรรค์ ประเสริฐกุล)

มิยาโมโต้ มูซาชิ
ชื่อเหมือน กาตูนย์เรื่อง ใยบะ เลยแหะ

อีกหน่อยข้าว่าลองเข้าป่าเป็นนักพรตไปฝึกวิชาดู แล้วออกมาฆ่าคนชั่วเพื่อค้นหาสัจธรรมไปในตัวด้วยดีไหม ชีวิตมันน่าจะมีอะไรมากกว่าการที่จะต้องอยู่ไร้ค่า ทำงานหาเงินเลี้ยงชีพไปวันๆ รอวันเป็นซากศพ..

ชินเม็ง ทาเคโช

O!! The real one

น่าสนใจดีนะครับ ผมก็อยากจะเรียนรู้เกี่ยวกับประวัติศาสต์ญี่ปุ่นเหมือนกัน ผมชอบศึกษาสมัยเซ็นโกคุนะครับ